“Nhiều vụ án có bức cung, nhục hình nhưng hồ sơ thì rất đẹp!“

Trung tướng Trần Văn Độ (Ảnh: HT)

Thưaông, có ý kiến cho rằng để chống oan sai, đảm bảo quyền con người cũng như minhbạch hơn trong việc hỏi cung thì việc đầu tư các thiết bị ghi âm, ghi hình là cầnthiết?

Tôi đồng tình việc đầu tư thiết bị ghi âm, ghi hìnhkhi hỏi cung, đó là việc làm cần thiết. Tất nhiên, không hẳn anh cứ đầu tư thiếtbị ghi âm, ghi hình là có thể chống hoàn toàn bức cung, dùng nhục hình hay cáchành động ép buộc khác, nhưng ít nhất đó là biện pháp chúng ta có thể thực hiệnđược. Đồng thời, ngoài người bào chữa (nếu có) thì sự có mặt của kiểm sát viênvới tư cách kiểm sát điều tra là rất quan trọng. Thực tế hiện nay, ngoài bứccung, dùng nhục hình, điều tra viên có thể dùng thủ thuật hay biện pháp nghiệpvụ để bị can khai theo ý muốn của mình. Vì thế, nếu có sự xuất hiện của kiểmsát viên hay luật sư sẽ đảm bảo tối đa sự minh bạch, tránh oan sai.

Quanhiều báo cáo cho thấy, oan sai xảy ra có nguyên nhân từ sự nóng vội, bệnhthành tích, kém chuyên môn nghiệp vụ… Ông nghĩ sao về các nguyên nhân này?

Trước đây chúng ta đề ra yêu cầu “không để lọt tộiphạm, không làm oan người vô tội” còn nay, chúng ta hướng tới “không làm oanngười vô tội nhưng cũng không để lọt tội phạm”. Đó là một sức ép vì để đạt cả 2tiêu chí trên không phải dễ. Làm oan người vô tội đã không thể chấp nhận được rồinhưng nếu để lọt tội phạm ở các vụ án giết người cướp tài sản... man rợ, chúngta với tầng tầng lớp lớp các cơ quan để thực hiện mà không điều tra ra được, khôngđảm bảo bình yên cho xã hội thì cũng là có lỗi với nhân dân. Cho nên, cần phảinhìn nhận ở cả 2 góc độ để có sự thông cảm với các cơ quan tiến hành tố tụng, đặcbiệt là cơ quan điều tra. Tất nhiên, điều đó không có nghĩa chúng ta thông cảmvới các biện pháp trái pháp luật mà đụng chạm, ảnh hưởng tới quyền con người,quyền công dân.

Đểxảy ra oan sai trong tố tụng, theo ông cơ quan nào sẽ chịu trách nhiệm?

Luật Bồi thường Nhà nước chúng ta quy định: “Cơ quannào ra quyết định cuối cùng nếu oan sai thì phải chịu trách nhiệm bồi thường”.Còn trách nhiệm về chính trị, trách nhiệm nghề nghiệp, tôi nghĩ không đơn thuầnlà cơ quan cuối cùng mà phải là tất cả những người tham gia vụ án đó phải chịutrách nhiệm. Đặc biệt, có những vụ án người ta bức cung, nhục hình nhưng hồ sơthì rất đẹp. Cho nên cũng cần thông cảm với nhiều thẩm phán khi cơ quan truy tốthì truy tố rồi mà hồ sơ thì không có dấu hiệu gì cả. Khi đưa ra tòa xử thì nhiềutrường hợp bị cáo cũng không hề phản kháng gì nên cũng rất khó cho người ra phánquyết cuối cùng. Tuy nhiên, điều này không có nghĩa anh làm oan thì anh khôngphải chịu trách nhiệm, bởi vì đã làm việc với số mệnh con người thì phải rất cẩntrọng. Quan điểm của tôi là trước hết phải buộc được tội thì mới kết tội.

Thựctế, tỷ lệ oan sai không phải cao nhưng đều xảy ra ở khâu điều tra thưa ông?

Tôi không nghĩ điều đó sẽ làm “bó tay” cơ quan điềutra. Vì việc phát hiện, xử lý điều tra, xử lý tội phạm phải bằng con đường hợppháp. Các biện pháp điều tra đều đã được bộ luật Tố tụng hình sự, các văn bảnpháp luật quy định và cơ quan điều tra, điều tra viên cũng như các cơ quan tố tụngkhác phải chấp hành. Còn nếu sử dụng các biện pháp ngoài tố tụng để đạt được mụcđích thì tôi nghĩ nó không phù hợp với Nhà nước pháp quyền, không phù hợp vớinguyên tắc pháp chế.

Trongchiến lược cải cách tư pháp, chúng ta lấy tranh tụng là khâu đột phá. Là người30 năm gắn bó với ngành tòa án, ông có ý như thế nào về vấn đề này không?

Trước tiên cần hiểu, tranh tụng ở đây không phải chỉdiễn ra tại phiên tòa mà tranh tụng ở trong tất cả quá trình tố tụng, từ khi khởitố vụ án, khởi tố bị can đến khi bản án có hiệu lực thi hành. Tôi đồng tình vớiquan điểm coi tranh tụng là khâu đột phá cải cách tư pháp. Một trong những vấnđề quan trọng là xác định sự thật vụ án. Để tìm ra sự thật khách quan đó thì phảicó sự tranh luận giữa bên buộc tội và bên gỡ tội. Từ sự thật khách quan đó màthẩm phán ra phán quyết.

Tuy nhiên phải thừa nhận, thói quen của nhiều thẩmphán hiện nay là dựa dẫm rất nhiều vào hồ sơ, nên khi ra tòa, quá trình tranh tụngcho ra kết quả khác đi là gặp lúng túng trong xử lý. Vì vậy, chúng ta muốn chuyểnbiến sang tranh tụng, muốn tranh tụng là khâu đột phá thì chúng ta phải đào tạo,tập huấn cán bộ, từ điều tra viên đến kiểm sát viên, thẩm phán. Đặc biệt, cầnđào tạo đội ngũ thật đông đảo các luật sư có chất lượng.

Tòa án cũng phải làm quen dần với việc làm trọngtài, phải nghe ngóng từ cả bên buộc tội lẫn bên gỡ tội để ra quyết định thậtchính xác, khách quan. Ngoài ra, muốn tranh tụng có hiệu quả cần phải tăng thẩmquyền cho điều tra viên, kiểm sát viên.

Xin cảm ơn ông!