Giải pháp đột phá nào để Việt Nam giữ chân được hiền tài?

Trên văn bia đềdanh Tiến sĩ khoa Nhâm Tuất (1442) niên hiệu Đại Bảo thứ ba đặt tại VănMiếu-Quốc Tử Giám do Tiến sĩ Thân Nhân Trung soạn có đoạn viết: “Hiền tài lànguyên khí của quốc gia, nguyên khí thịnh thì thế nước mạnh mà hưng thịnh,nguyên khí suy thì thế nước yếu mà thấp hèn. Vì thế các bậc đế vương thánh minhkhông đời nào không coi việc giáo dục nhân tài, kén chọn kẻ sĩ, vun trồngnguyên khí quốc gia làm công việc cần thiết”.

Nhưvậy, từ xa xưa, ông cha ta đã xác định “nguyên khí của quốc gia” vừa là khátvọng, vừa là sức sống của dân tộc. Đất nước lúc nào cũng có nhiều ngườihiền tài. Tuy nhiên, từng thời kỳ mà hiền tài đó được khơi ra như thế nào. Khiđược quan tâm, trọng dụng thì hiền tài sẽ có nhiều và làm rạng danh non sông,đất nước.

ảnh minh họa

NguyênPhó Thủ tướng Chính phủ Vũ Khoan - một chính trị gia và là nhà ngoại giao có uytín của Việt Nam rất tâm đắc với những lời răn dạy đối với việc phát hiện vàthu hút hiền tài của cha ông ta. Tuy không còn nắm giữ chức vụ nhưng ông vẫnluôn quan tâm đến mọi diễn biến của thời cuộc và vẫn nhiệt tình hiến kế cho đấtnước khi trọng dụng, thu hút hiền tài.

Từngcó nhiều cuộc đối thoại cởi mở với đội ngũ trí thức và thanh niên, nguyên PhóThủ tướng Vũ Khoan cảm thấy ở họ không chỉ có trí tuệ tinh thông mà còn là lòngnhiệt huyết và hoài bão lớn... Trong số hàng vạn thanh niên tiêu biểu đó, cónhiều tài năng trẻ có thể đóng góp trí tuệ, công sức cho sự phát triển của đấtnước. Thế nhưng, hiện nay, chính sách sử dụng, đãi ngộ hiền tài của Việt Namcòn nhỏ lẻ, chưa phù hợp nên số lượng người hiền tài mặc có nhiều nhưng nước tachưa thu hút và phát huy năng lực của họ một cách tối đa để phục vụ Tổ quốc. Vìvậy, nhìn tổng thể, hiện nay, nguồn nhân lực chất lượng cao của Việt Nam cònthua kém so với nhiều nước trong khu vực cũng như trên thế giới.

Vậygiải pháp đột phá nào để Việt Nam giữ chân được hiền tài?

Hiềntài nhiều nhưng nguồn nhân lực của nước ta còn yếu

PV:Thưa nguyên Phó Thủ tướng VũKhoan, mỗi một đất nước muốn phát triển thì sự đóng góp của nguồn nhân lực chấtlượng cao có vai trò hết sức quan trọng. Là người từng kinh qua nhiều biến độngcủa thời cuộc và có những trải nghiệm về sự phát triển của đất nước, ông có thểđánh giá về nguồn nhân lực của nước ta hiện nay như thế nào?

NguyênPhó Thủ tướng Vũ Khoan:Đối với cả nhân loại cũng như với mỗiquốc gia muốn phát triển thì phải có nguồn nhân lực chất lượng cao. Ông cha tathường gọi nguồn nhân lực chất lượng cao là hiền tài. Đó là gồm những ngườikhông chỉ có tài năng mà phải có đức độ như “nguyên khí của quốc gia”.

Ngaytừ khi nước ta giành được độc lập, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chú trọng đến việctìm kiếm và phát huy người hiền tài. Bác Hồ đã gửi thư tới các địa phương vớiyêu cầu phải phát hiện cho ra được hiền tài để góp công sức, trí tuệ xây dựngđất nước.

Saucách mạng Tháng Tám thành công và những năm sau này, trong bộ máy Chính phủnước ta có rất nhiều nhân sĩ, trí thức như: Phan Kế Toại từng là Khâm sai đạithần, cố Bộ trưởng Giáo dục Nguyễn Văn Huyên, cố Bộ trưởng Y tế Hoàng Tích Trí,cố Bộ trưởng Ngoại giao Hoàng Minh Giám, cố Bộ trưởng Nông-Lâm Nghiêm XuânYêm... đã có nhiều hiến kế, công lao xây dựng đất nước. Điều đặc biệt là Chủtịch Hồ Chí Minh đã sử dụng nhiều nhân sĩ, trí thức tiêu biểu trên trong cáccuộc đàm phán với thực dân Pháp…

Nguyên Phó Thủ tướngChính phủ Vũ Khoan

Hiệnnay, Việt Nam đang bước vào giai đoạn mới với mục tiêu biến nước ta từ một nướcnghèo nàn lạc hậu thành một nước công nghiệp hóa nên hơn bao giờ hết, chúng tacần phải có nhiều hiền tài.

Tuynhiên, hiền tài ở nước ta hiện nay không phải là hiếm nhưng sự đóng góp của họcho đất nước còn khiêm tốn dẫn đến nhìn tổng thể, chất lượng nguồn nhân lực củaViệt Nam còn thua kém so với nhiều quốc gia trong khu vực và thế giới.

TheoTổng cục Thống kê, năng suất lao động của Việt Nam vẫn chỉ bằng 1/18 củaSingapore, 1/6 của Malaysia và 1/3 của Thái Lan, Trung Quốc.

Năngsuất lao động được đánh giá dựa vào chuyên môn và đạo đức nghề nghiệp ở nhiềulĩnh vực khác nhau. Theo đánh giá chung của Tổ chức Lao động thế giới, nhữngyếu tố này của Việt Nam còn yếu nên nhìn chung năng suất lao động của nước thấphơn so với nhiều nước trong khu vực.

Vídụ lĩnh vực Quản lý hành chính ở nước ta luôn cần người tài nhưng hiện nay,tính chuyên nghiệp của bộ máy hành chính còn thấp so với yêu cầu công việc. Mộtsố nhân viên hành chính vẫn còn không biết làm thủ tục hay một cán bộ quản lýhành chính chưa biết ra những quyết định đúng đắn để mang lại lợi ích chung chotập thể. Đó là chưa kể đến việc nhiều cán bộ, nhân viên còn gây phiền nhiễu chonhân dân, chưa giải quyết hết được những khúc mắc, kiến nghị của dân một cáchthấu đáo.

Tronglĩnh vực khoa học công nghệ có rất nhiều tiến sĩ nhưng chúng ta chưa có đượcnhững thành tựu sáng tạo khoa học xuất chúng, góp phần thúc đẩy phát triển kinhtế-xã hội một cách mạnh mẽ.

Nhìnsang một nước có nền kinh tế phát triển trong khu vực Đông Nam Á như Singapore,chúng ta sẽ thấy, bộ máy quản lý hành chính có tính chuyên nghiệp rất cao vớinhững nhân viên có trình độ và phẩm chất đạo đức tốt, luôn lấy trọng tâm côngviệc phục vụ nhân dân là trên hết.

Mộtquan chức, một bộ máy hành chính ở Singapore làm việc luôn đặt mình vào tìnhthế phục vụ người dân chứ không phải quản lý người dân. Ví dụ như một gia đìnhmuốn chuyển nhà thì chỉ cần báo cho chính quyền địa phương biết để lo mọi thủtục giấy tờ chuyển nhượng nhà đất, dịch vụ điện, nước chứ người dân không phảilo lắng, mất thời gian làm thủ tục. Còn ở Việt Nam, người dân muốn chuyểnnhượng nhà ở, thay đổi hệ thống điện nước thì hầu như rơi vào tình trạng phảiđi “xin”.

Kinhtế Singapore phát triển mạnh là do nước này luôn chú trọng đến các chính sáchkhuyến khích hiền tài nên họ không chỉ thu hút nhân tài ở trong nước và nhiềungười tài ở các nước cũng muốn đến Singapore sinh sống, làm việc.

Điềuẩn chứa ở thế hệ trẻ là cả một “hoài bão lớn”

PV:Là người đã có nhiều cuộc đốithoại với các tầng lớp trí thức, đặc biệt là thế hệ trẻ, ông nhìn thấy điều gìẩn chứa đằng sau “sức trẻ” của họ?

NguyênPhó Thủ tướng Vũ Khoan:Cóthể nói, từ xưa đến nay, bất kể trong thời kỳ nào, sự trường thịnh của đất nướcđều do thế hệ trẻ quyết định. Trong các cuộc kháng chiến chống giặc ngoại xâm,thực dân, đế quốc xâm lược, lực lượng thanh niên đã đóng góp rất lớn làm nênchiến thắng. Trong lao động, sản xuất, thế hệ trẻ đều là lực lượng xung kích,góp phần làm nên mọi thành công. Bất kể trong thời kỳ nào, thế hệ trẻ, đặc biệtlà thanh niên đều có mong muốn phục vụ, cống hiến cho đất nước.

Sovới thời của tôi và các bậc cha anh đi trước, thế hệ trẻ, thanh niên ngày nayđược đào tạo cơ bản, tiếp cận với những thông tin, công nghệ hiện đại của thếgiới hơn. Vì vậy mà họ có trí tuệ, kiến thức và năng lực tương đối tốt. Khôngchỉ vậy, các bạn trẻ còn rất mạnh dạn, thẳng thắn bày tỏ tâm tư, quan điểm,nguyện vọng, đóng góp ý kiến trước nhiều vấn đề quan trọng của đất nước. Đặcbiệt, tôi hoàn toàn khâm phục các bạn trẻ ở lòng nhiệt huyết, hoài bão, khátvọng lớn…

Chúngta thấy rõ được điều này thông qua những sự kiện, thử thách lớn của đất nướcnhư khi biết “hung tin” Đại tướng Võ Nguyên Giáp mất, hàng vạn thanh niên đãkhông quản nắng mưa, sẵn sàng xếp hàng nối tiếp từ khu phố nọ đến con phố kiađể được vào viếng Đại tướng. Việc làm này cho thấy, họ rất “thần tượng” nhữngvị anh hùng đã có nhiều đóng góp cho đất nước, tôn sùng lòng yêu nước và quảcảm của các “thế hệ vàng” mà Đại tướng Võ Nguyên là một nhân vật tiêu biểu.

Haynhư sự kiện Trung Quốc ngang nhiên hạ đặt giàn khoan Hải Dương 981 vào vùng đặcquyền kinh tế và thềm lục địa của Việt Nam đã thổi bùng lên chí khí yêu nướccủa các tầng lớp nhân dân, trong đó nổi lên là tinh thần yêu nước, quả cảm củathanh niên.

Sửdụng “nguyên khí quốc gia” là quan trọng nhất!

PV:Để thu hút nhân tài cống hiếncho xã hội, Đảng và Nhà nước đã có những chính sách, chế độ đãi ngộ nhằm giữchân người giỏi ở lại nước hay những người đang sinh sống, làm việc ở nướcngoài trở về đóng góp cho quê hương. Tuy nhiên, số lượng người ở lại hay quaytrở về đất nước còn rất khiêm tốn. Nguyên Phó Thủ tướng Vũ Khoan có ý kiến hayđưa ra giải pháp bứt phá nào về thực trạng này?

NguyênPhó Thủ tướng Vũ Khoan:Nóilà Đảng, Nhà nước chưa có chính sách gì để thu hút, đãi ngộ người hiền tài làkhông đúng. Các chính sách, chế độ được đưa ra đều đã có nhưng vẫn còn nhỏ lẻ,chưa đồng bộ và rõ ràng. Nhiều giải pháp được đưa ra như một khẩu hiệu tuyêntruyền nhưng thực hiện còn ít và chưa đúng mức.

NhiềuKiều bào và trí thức ở nước ngoài muốn trở về nước sinh sống và làm việc nhưnglại gặp rất nhiều khó khăn về việc mua nhà, làm các thủ tục giấy tờ và thậm chílà bị “đố kỵ” khi đi làm trong các cơ quan, doanh nghiệp.

Vìvậy, đất nước muốn có nhiều hiền tài thì phải biết phát hiện, sử dụng và pháthuy năng lực, đãi ngộ họ một cách thỏa đáng.

Trongcác công đoạn: phát hiện, sử dụng và đãi ngộ hiền tài thì vấn đề sử dụng làquan trọng nhất. Tuy nhiên, trên thực tế, nhiều nhân tài còn có những tâm tư,nỗi niềm trăn trở là không được sử dụng đúng chỗ, đúng mức và khó xin được việclàm. Họ mong muốn cơ chế sử dụng nguồn nhân lực khách quan và công bằng hơn làđãi ngộ như thế nào.

Theotôi, giải pháp bứt phá để thu hút hiền tài là chúng ta phải thay đổi mạnh mẽ vềchính sách sử dụng nguồn nhân lực chất lượng cao để mỗi hiền tài của đất nướcđược trọng dụng đúng chỗ. Như vậy, “nguyên khí của quốc gia” mới không bị lãngphí và rơi vào tay nước khác hay kẻ “mạnh” hơn.

PV:Xin cảm ơn nguyên Phó Thủtướng Vũ Khoan!./.

TheoBích Lan/VOV.VN