Cà phê Trung Quốc bít đường cà phê Việt?

Theo báo cáo mới nhất của BộNN&PTNT, khối lượng xuất khẩu cà phê bốn tháng đầu năm 2015 đạt 466.000 tấnvới giá trị 970 triệu USD, giảm 41% về khối lượng, hơn 39% về giá trị so cùng kỳnăm 2014. Các doanh nghiệp (DN) xuất khẩu cà phê cho rằng, ngoài nhu cầu của cácnhà rang xay lớn trên thế giới giảm thì có thể do thị trường tiềm năng Trung Quốc(TQ) đang đẩy mạnh sản xuất cà phê với diện tích lớn.

Cà phê TQ cạnh tranh bằng giárẻ

Lo ngại về vấn đề này, ôngNguyễn Quang Bình, Giám đốc Công ty TNHH Cà phê Chánh Tinh Anh, chia sẻ: “TQ nằmtrong nhóm những thị trường nhập khẩu nhiều cà phê Việt Nam. Mỗi năm nước nàynhập khẩu gần 30.000 tấn cà phê từ Việt Nam. Tuy nhiên, TQ lại đang mạnhtay phát triển cây cà phê để đáp ứng nhu cầu tiêu thụ ngày càng tăng trong nướcvà xuất khẩu. Trong một cuộc phỏng vấn báo chí gần đây, một quan chức thuộc SởNông nghiệp tỉnh Vân Nam TQ cho biết, diện tích cà phê của tỉnh này đã lên đến gần125.000 ha (cách nay vài ba năm chỉ 40.000 ha), chiếm 85% diện tích cà phê củatoàn TQ”.

Ông Bình cho biết địa lý, thổnhưỡng ở tỉnh Vân Nam (TQ) thích hợp trồng cây cà phê cho chất lượng rất tốt. Mớimấy năm trước TQ vẫn là nước nhập khẩu. Từ năm ngoái họ đã xuất khẩu cà phê hạtvà một ít cà phê hòa tan nhờ một số hãng rang xay lớn có nhà máy đầu tư tronglĩnh vực này tại Vân Nam. Cà phê TQ chủ yếu xuất khẩu sang Đức, Nhật, Hàn Quốcvà Mỹ.

Thu hoạch cà phê tại vùngnguyên liệu của một DN sản xuất cà phê rang xay, hòa tan. Ảnh: QH

Thông tin thêm, ông Phạm Ngọc Bằng,Phó Giám đốc Công tyTNHH Liên doanh Cà phê Đắk Man, cho hay chủng loại cà phê TQtrồng là cà phê Arabica có chất lượng, giá trị cao hơn loại cà phê Robusta (chiếm90% diện tích trồng cà phê Việt Nam). Dù sản lượng không nhiều nếu so với ViệtNam (xuất khẩu đứng thứ hai thế giới) và chi phí trồng theo phương pháp dùngphân hữu cơ (organic) cao hơn nhiều so với dùng phân hóa học nhưng cà phê TQluôn bán ra với mức giá rẻ hơn. Nguyên do nước này đang cố gắng tạo dựng thươnghiệu cà phê để cạnh tranh lại các nước xuất khẩu lớn như Việt Nam, Brazil,Colombia.

Theo ông Bằng, minh chứng sự ảnhhưởng từ việc TQ phát triển mạnh cà phê tại tỉnh Vân Nam là những năm trước, càphê xuất khẩu qua đường tiểu ngạch sang TQ khá mạnh, có khi từ 50.000 tấn đến100.000 tấn/năm. Thế nhưng vài năm lại đây lượng mua bán tiểu ngạch hầu nhưkhông đáng kể.

Việt Nam cần đầu tư sản phẩmrang xay, hòa tan

Theo ý kiến của các chuyêngia, hiện tại TQ đẩy mạnh trồng cà phê chưa đáng ngại vì thương hiệu cà phê nướcnày chưa được khẳng định rõ ràng như cà phê Việt Nam, Brazil. Song điều đáng longại chính là sản phẩm cà phê xuất khẩu. 

Mang tiếng xuất khẩu cà phê lớn thứhai thế giới sau Brazil (xuất khẩu loại cà phê Robusta đứng thứ nhất thế giới)nhưng Việt Nam chủ yếu xuất khẩu cà phê nhân thô giá trị thấp. Trong khi đó, TQđang trở thành nơi hội tụ của các nhà rang xay và sản xuất cà phê hòa tan hàngđầu thế giới. Các DN nước này đang liên kết với các tập đoàn thế giới để pháttriển ngành cà phê rang xay, hòa tan có giá trị cao. Điều này sẽ làm tăng sự cạnhtranh đối với cà phê Việt Nam tại các thị trường nước ngoài.

Ông Nguyễn Quang Bình, chuyêngia lĩnh vực này, phân tích một kilogam cà phê nhân thô nếu được chế biến làmcà phê hòa tan bán ra thị trường thì giá trị tăng lên gấp 4-5 lần. Nếu Việt Namkhông xây dựng ngành cà phê theo hướng chế biến sản phẩm có giá trị gia tăngcao là rang xay, hòa tan thì mãi chỉ là nơi cung ứng nguyên liệu giá rẻ cho cáctập đoàn cà phê rang xay thế giới, DN TQ chế biến xuất khẩu giá cao.

Giải pháp cho ngành cà phê ViệtNam phát triển bền vững, ông Nguyễn Hữu Thắng, Chủ tịch hội đồng thành viên TổngCông ty Thương mại Hà Nội (Hapro), cho rằng phải nâng cao năng lực chế biếnrang xay và sản xuất cà phê hòa tan. Muốn làm được điều này cần phải có thờigian, ngay bây giờ Nhà nước cần chọn những DN có năng lực cạnh tranh tốt, đã vàđang làm tốt thương hiệu cà phê rang xay, hòa tan. Những DN này sẽ là nhữngnhân tố để Nhà nước hỗ trợ về chính sách vốn vay, hỗ trợ đầu tư công nghệ làmsao giảm chi phí sản xuất, giảm giá thành sản phẩm.

“Nhà nước cần chọn ra nhữngthương hiệu lõi để hỗ trợ phát triển. Hiện nay ngành cà phê rang xay, hòa tanViệt Nam có những DN có thương hiệu trên thị trường thế giới như Vinacafe,Vinacafe Biên Hòa, Trung Nguyên. Các cơ quan quản lý cần tiếp cận những DN nàyxem họ cần gì, thiếu gì, muốn gì để từ đó có cơ chế hỗ trợ, tạo thuận lợi choDN phát triển. Bên cạnh đó cần có chiến lược truyền thông kết nối với báo chínhằm đẩy mạnh thông tin quảng bá thương hiệu cho cà phê Việt Nam” - ông Thắngnói.