Ở nơi nhà có cây đu đủ được coi là giàu nhất bản

Những phận người đang“chết dần” cùng ma túy.

Đàn ông, đàn bà đềunghiện

Đường vào Nậm Củm không xa, đã được trải nhựa, nên từ trungtâm xã Bum Nưa đi vào chỉ mất khoảng 20 phút bằng xe máy. Khoảng cách chỉ chừng7 cây số, nhưng Nậm Củm lại xa vời vợi bởi để đưa 26 hộ đồng bào dân tộc Mảng ởđây về với cuộc sống bình thường thật khó. “Cuộc sống bình thường” muốn nói ởđây là theo đúng nghĩa của câu “có làm thì mới có ăn”. Vậy mà, đang mùa lênnương nhưng hầu như nhà nào ở Nậm Củm cũng có người ở nhà. Chẳng làm gì, họ chỉngồi ở cửa nhà đờ đẫn nhìn ra ngoài. Quả thật, ở đây, để có một cuộc sống bìnhthường sao mà khó đến vậy. Nhưng có một việc không bao giờ bình thường lại trởthành bình thường ở Nậm Củm, đó là nghiện ma túy, nghiện rượu.

Phó Chủ tịch xã Bum Nưa Bùi Thị Lập lắc đầu ngao ngán: “Đànông nghiện, đàn bà cũng nghiện, thậm chí còn nghiện hơn đàn ông. Cả bản 26 hộthì 25 hộ có người nghiện. Tình trạng này đã diễn ra nhiều năm nay rồi”.

Trên đường đến với Nậm Củm, tôi đã băng qua không biết baonhiêu con suối, những rừng cây xanh bạt ngàn bao bọc lấy bản làng miền núi này.Nhưng trái ngược với khung cảnh hiền hòa, thanh bình của thiên nhiên là nhữnghình ảnh buồn, tăm tối của những phận người. Họ cứ vật vạ, lay lắt như nhữngbóng ma trôi nổi trên dòng sông sự sống. Người nào cũng lấm lét bùn đất, đầutóc quần áo khét mù bởi lâu ngày không tắm. Đôi mắt lúc nào cũng vàng vọt, thẫnthờ, da bủng beo, xanh xao vì đói ăn và đói thuốc.

Ở Nậm Củm, đến quả đuđủ cũng sợ mất.

Đến Nậm Củm, chúng tôi tìm vào nhà trưởng bản Lò Y Van, làhộ duy nhất không có người nghiện. Rồi theo chân trưởng bản, chúng tôi đến mộtnhà nằm ngay cạnh hàng rào lưới bằng sắt B40 ngăn cách giữa điểm trường Nậm Củmvới nhà dân. Gọi là nhà nhưng nó chẳng khác gì chuồng chim bởi nó là một khốivuông chừng 4m2, treo chênh vênh trên 4 cái cọc hờ hững. Thấy xung quanh imắng, tưởng không có ai ở nhà, nhưng tôi rất bất ngờ khi nghe trưởng bản khẳngđịnh: “Đang phê thuốc ở trong nhà đấy!”. Ngừng trong giây lát, tôi thoáng thấymùi nồng khét thoảng theo cơn gió nhẹ. Chờ một lúc, chúng tôi bước vào trong.Nhà chỉ có 2 mẹ con, người mẹ trẻ đang mộng mị trong cơn phê thuốc để mặc đứacon nhỏ 2 tuổi khóc thét giữa nhà.

Lặng người trước những cảnh tượng nhìn thấy, tôi quay nhìnsang điểm trường Nậm Củm phía bên kia hàng rào. Cán bộ xã Bum Nưa cho biết,điểm trường có 20 em cấp tiểu học, 20 em cấp mầm non. Đáng lẽ không có hàng ràonày, nhưng vì phụ huynh chìm ngập trong ma túy nên nhà trường và chính quyền xãbuộc phải “cách ly” thế hệ tương lai của đồng bào dân tộc Mảng ở Nậm Củm.

Tận cùng đói nghèo

Tình trạng nghiện ma túy nặng đã đưa Nậm Củm đến tận cùngcủa sự nghèo đói, cuộc sống của họ khác nào những thân cây bên mỏm đá xói mòn,chỉ cần một đợt lũ là có thể bị cuốn sạch. Phó Chủ tịch xã Bùi Thị Lập buồn rầucho biết, do thiếu tiền mua thuốc, mua rượu, nên vấn đề trộm cắp ở Nậm Củm thựcsự trở nên nhức nhối. Nhà nào cũng nghèo như nhà nào nên gần như “đắp đổi” chonhau. Đường ống bằng sắt của công trình nước sinh hoạt tự chảy được Nhà nướcđầu tư tiền tỉ cũng bị đào lên, cắt nhỏ đem bán sắt vụn. Không có nước sinhhoạt thì tiếp tục… ngồi chờ (!?).

Mỗi năm, bản Nậm Củm được cấp gạo cứu đói 2 lần. Nhưng đồngbào nhận gạo, bán lại cho người khác để có tiền. Thậm chí, tiền hỗ trợ học tậpcho con em cũng bị phụ huynh dồn vào rượu, vào ma túy.

Đã qua ba cái tết đi cấp phát gạo cứu đói cho người dân bảnNậm Củm, Phó Chủ tịch xã Bum Nưa Bùi Thị Lập không lạ với việc này. Là mộttrong 600 trí thức trẻ, sau khi học xong đại học, chị Lập rời quê Hòa Bình lênvùng xa xôi này để thực hiện lý tưởng tuổi trẻ. Nhưng nhiều lúc, chị cũng chánnản. “Tất cả các hộ ở đây đều thuộc diện đói nghèo. Nguồn lương thực của cả bảnchỉ trông chờ vào 4ha lúa nước, nhưng khi vận động gieo mạ, cấy lúa thì cảtháng vẫn chưa xong. Gieo cấy xong, đồng bào cũng không chăm sóc. Chỉ trông chờhỗ trợ của Nhà nước thôi anh ạ”, Lập chán nản nói.

Một cuộc sống bình thường khác cần phải nói tới là việc cóbệnh thì phải chữa trị. Nhưng ở Nậm Củm thì không, cứ phó mặc cho trời. Lập dẫntôi đến nhà của một phụ nữ tầm 40 tuổi, bị sưng to ở cổ, có triệu chứng hoạitử. Không biết tiếng Kinh nên bà không hiểu tôi nói gì, chỉ thấy cười khi tôichụp hình.

Lập bảo, xã đã nhiều lần vận động đưa đi khám, nhưng khôngđược. “Thậm chí, xã đón ra trạm y tế để chữa trị, đến đêm, lợi dụng không ai đểý, bà ấy lại trốn về”, Lập thở dài nói.

Cố tìm cho ra được một điểm sáng ở nơi ngập tràn khói thuốcphiện này, tôi đề nghị trưởng bản Lò Y Van đưa sang thăm hộ khá giả nhất củabản. Đó là nhà của một con nghiện nằm ven suối. Ngôi nhà này cũng lúp xúp khôngkhá hơn những hộ khác là mấy. Dưới nền đất nhầy nhụa, tôi bắt gặp 2 con gà hiếmhoi ở bản đang tìm thức ăn. Chỉ cây đu đủ, Lò Y Van nói: “Nhà này được xem làkhá nhất. Còn có nuôi gà, có cây cho quả. Khi nào cây đu đủ ra quả thì đều cóngười ở nhà để trông. Hở ra là bị hái trộm liền”.

Câu chuyện Y Van kể khiến cho người nghe phải bật cười,nhưng là nụ cười chua chát, xót xa đến tím tái cả ruột gan. Độ “giàu” như thếchắc chỉ Nậm Củm này mới có được!? Nàng tiên nâu đã “cướp” đi của họ mọi thứcủa cải vật chất, thậm chí là cả thể xác và tâm hồn.

Chia tay Nậm Củm mà lòng tôi trĩu nặng, những bóng người vậtvờ trên những mỏm đá ven suối hay trên những túp lều sơ sài như những bóng mabám riết lấy tôi. Họ cũng là con người cùng một kiếp sống với chúng ta, vậy màhọ đang phải sống mà đúng hơn là “chết dần” trong sự sống. Phải làm gì để cứunhững con người này, tương lai của bản người dân tộc vốn thuộc nhóm rất ítngười này rồi sẽ ra sao… là những câu hỏi cứ đau đáu trong tôi và cần lắm sự sẻchia khẩn cấp.

Theo Đông Xuyên - Sỹ Hào
Lao động