Tiến sĩ Ta còn ‘xuất chúng’ hơn cả tiến sĩ Tây!

Mới đây, Bộ GD-ĐT vừa ban hành quy định về khối lượng kiến thức tốithiểu, yêu cầu về năng lực mà người học đạt được sau khi tốt nghiệp đối với mỗitrình độ đào tạo của giáo dục đại học.

Đối tượng thu hútnhiều chú ý, tất nhiên là tiến sĩ. Quy định mới yêu cầu tiến sĩ phải có hệthống kiến thức chuyên sâu, tiên tiến và toàn diện thuộc lĩnh vực khoa họcchuyên ngành; có tư duy nghiên cứu độc lập, sáng tạo; có tư duy mới trong tổchức công việc chuyên môn và nghiên cứu để giải quyết các vấn đề phức tạp phátsinh…

Đồng thời, tiến sĩphải đưa ra được những sáng kiến có giá trị; có năng lực lãnh đạo và có tầm ảnhhưởng tới định hướng phát triển chiến lược của tập thể…

Đọc những quy địnhnày, hẳn nhiều người sẽ chép miệng “Được vậy thì mừng, nhưng bao giờ cho đếnbao giờ?”

Tuy thế, theo ngườitừng trải nghiệm với tiến sĩ tây, ta đủ cả như người viết đây thấy, thì có lẽcũng chẳng cần bi quan hóa đến vậy. Có những điểm, có khi tiến sĩ ta còn đápứng vượt cả yêu cầu, thậm chí, ở một số mặt ta đã để lại phía sau nhiều quốcgia trong khu vực ý chứ.

Vậy, những “thànhtựu” ấy là gì?

Ảnhminh họa

Tinh thần “hiếu học”

Có lẽ ít ở đâu màviệc học thạc sĩ, tiến sĩ đã trở thành một “phong trào” ngày càng “rầm rộ” nhưở nước ta, nhất là trong vòng khoảng 1 thập niên trở lại đây.

Không chỉ giảng viênđại học, cán bộ ở các viện nghiên cứu, mà cả công chức ở nhiều cơ quan quản línhà nước, cơ quan đoàn thể cũng “hồ hởi” đi học. Không ít vị từ các tỉnh xaxôi, nơi chức phận chẳng hề đòi hỏi bằng TS cũng nỗ lực “kiếm” bằng được mộtchỗ ngồi nơi giảng đường để mưu cầu danh phận như ai.

Có vị hiệu trưởng 1trường PTTH, tay thôi dính phấn đã nhiều năm cũng quyết tâm “đầu tư”, để rồirạng rỡ chìa tấm bằng sau vài năm, mặc cho thiên hạ băn khoăn không biết vị nàyđi học vào lúc nào? Ở ta, anh "lái gỗ" cũng hào hứng học tiến sĩ với mongmuốn vô cùng “đáng quý” là để “rạng danh dòng họ”.

Tinh thần “hiếu học”ấy dễ gì tìm thấy trên thế gian này?

Tinh thần “vượt khó”

Ở ta, thông thường đểcó bằng tiến sĩ, người có bằng đại học phải mất 4 năm trong khi với thạc sĩ,con số này chỉ là 3 năm. Đây là khoảng thời gian ngắn hơn nhiều so với một sốnền giáo dục phát triển, chẳng hạn Mỹ. Ấy vậy mà tuyệt đại đa số NCS vẫn “xuấtsắc” hoàn thành đúng hạn, thậm chí cả “trước hạn”. Có lẽ vì thế mà một cơquan khoa học Hàn lâm tầm cỡ còn quyết định khen thưởng cỡ chục tháng lương chocán bộ của mình khi họ “làm” được tấm bằng TS… đúng hạn.

Cũng hiếm ở đâu màquy định muốn vào học TS phải có 1-2 bài tạp chí chuyên ngành như ở ta. Ngay cảở Mỹ, kể cả đại học danh giá cũng chẳng dám đưa ra định mức này, bởi nếu thếthì có lẽ chẳng tuyển sinh nổi người học. Ấy vậy mà ở xứ mình, chuyện đó dễ nhưtrở bàn tay. Mà đâu chỉ 2 bài tạp chí, không ít vị có cả sách chuyên khảo intrước khi nhập trường.

Cũng hiếm ở đâu ngườita thành công “vượt khó” trong nỗ lực “kiếm” tấm bằng hay “vượt qua” kìthi ngoại ngữ đầu vào như ở nước mình. Có khi chỉ “lỗ mỗ” dăm câu mà vẫn trongtay “tươi rói” nào bằng, nào điểm đẹp. Nếu chỉ nhìn vào “bằng”, có khi TS xứmình “siêu” ngoại ngữ vào hạng hàng đầu thế giới, bởi chẳng khó để tìm người sởhữu hơn một tấm bằng.

Nghiên cứu sinh ở xứmình, công bằng mà nói xứng đáng được coi là những “tài năng rực rỡ”, hiếm đâusánh được. Không ít người chưa cần nhập học đã phải hoàn thiện đề cương nghiêncứu chi tiết, phải làm sáng tỏ nào “tính cấp thiết”, nào “tổng quan tài liệu”,nào “lí thuyết” rồi “phương pháp” đến “bố cục” chi tiết từng chương mục choluận án. Trong khi ngay cả tại các trường Đại học danh tiếng nước ngoài, ngườihọc phải mất vài năm miệt mài, cần mẫn, nhọc nhằn hết khóa này, khóa nọ rồi mớicó thể trình cho hội đồng cái gọi là bản đề cương nghiên cứu ấy.

Nghiên cứu “thần tốc”

Luận án tiến sĩ luônphải là kết quả của một nghiên cứu khoa học mang tính hệ thống, khái quát và cóđóng góp cụ thể cho lĩnh vực nào đó. Chính vì thế, thời gian dành cho các thínghiệm, thực nghiệm, thực tế, điền dã, thu thập tài liệu, xử lí thông tin, hoànthiện mô hình… ở xứ người phải mất hàng năm trời mới có thể hoàn thiện.

Như thế có khi là“lãng phí” thời gian, bởi ở xứ mình, đa phần NCS hoàn thành những công việc nàytrong vài tháng, thậm chí ít hơn. Có vị vì bận rộn vô vàn công việc quản lí,giảng dạy hay “đánh quả” mà “thần tốc” đưa ra kết quả nghiên cứu chỉ trong vòng1 tháng để rồi đường hoàng bảo vệ luận án sớm trước cả năm trời.

Chẳng cần thử nghiệm,chẳng cần kiểm chứng, chẳng cần so sánh hay đánh giá tính ứng dụng thực tế,đóng góp cụ thể cho ngành những nghiên cứu này lại nhanh chóng được “đóng”thành sách. Không ít vị tấm bằng TS chưa kịp ráo mực, sách in đã “ngủ ngonlành” trong kho hay thư viện mà chưa biết bao giờ sẽ… tỉnh giấc.

Tiến sĩ và nghệ sĩ

Không hiếm tiến sĩ ởnước mình xứng đáng được phong thêm danh hiệu “nghệ sĩ”. Là bởi họ và nhữngcông trình của mình xuất hiện trước công chúng như những màn “diễn” khéoléo.

Nếu kiên nhẫn đọc rồiso sánh giữa các luận án cùng ngành, người tự trọng hẳn phải liên tục đứng dậyhay “ngả mũ” kính chào bởi sự tương đồng đến ngạc nhiên giữa chúng. Này thì ýtưởng, này thì nội dung, bố cục, rồi thì này cả câu cú, từng dấu chấm, dấu phẩysao cứ chằn chặn giống nhau. Ấy thế mà ai cũng khẳng định đó là đóng góp “mới”của mình cho biển trời khoa học nước nhà.

Biến cái “không phảicủa mình thành của mình”, há chẳng phải là một “tài năng” đáng quý haysao?

Nếu không có việc gìlàm, hãy thử tham dự những buổi bảo vệ luận án TS (nhất là ngành Khoa học Xãhội), bạn sẽ thấy tính “nghệ sĩ” hiện hữu không chỉ nơi người trình bày mà cả ởkhông ít TS, PGS, GS “chính danh” đang ngồi trong hội đồng chấm luận án.

Người nghe cứ nóichuyện riêng, lướt mạng đọc báo đủ tin tức ca sĩ, diễn viên, NCS cứ cần mẫnđọc, trình bày nội dung luận án, như thể họ đang nói cho đấng tối cao nơi nàođó xa xăm lắm chứ chẳng phải cho hội đồng hay người tham dự.

Rồi có những bài“phản biện”, “nhận xét” từ hội đồng mới “hồn nhiên” và “nhân văn” làm sao. Vịnào cũng khẳng định luận án có vô vàn điểm mới, có giá trị đóng góp cho cả khoahọc và thực tiễn.

Đấy chẳng phải lànhững “thành tựu” đó sao? Đừng ném ánh mắt bi quan vào giới TS nước nhà nữanhé!

TheoGia Trí/Vietnamnet