Giáo dục bậc cao: Hết thời học phí đi đôi chất lượng

TheoThe Economist, chính người Mỹ đã “phát minh” ra hình mẫu của một ĐHnghiên cứu hiện đại khi kết hợp giữ mô hình ĐH Oxbridge của Anh và các việnnghiên cứu của Đức.

Mô hình Mỹ đã trở thành “chuẩn mực vàng” cho hầu hết trườngĐH trên toàn thế giới. Tương tự, Mỹ đã khởi xướng quá trình phổ cập giáo dụcbậc cao từ thế kỷ 19. Kể từ đó quá trình này đã lan rộng sang châu Âu và Đông Ávào thế kỷ 20 và giờ đây đã và đang diễn ra gần như ở mọi nơi trên thế giới.

Tuynhiên, sự tụt hạng trong kết quả đào tạo của ĐH Mỹ khiến các bậc phụ huynh,trong đó có Việt Nam, phải đặt lại vấn đề liệu những khoản đầu tư khổng lồ dànhcho giáo dục có xứng đáng hay không?

Sinhviên đông, học phí phải tăng

.Phóng viên:Thưa giáo sư, ông nhận định thế nào khichất lượng giáo dục giảm mà học phí tại các trường này vẫn tăng chóng mặt?

+GS Nguyễn Đăng Hưng, GS danh dự của ĐH Liège (Vươngquốc Bỉ): Lý do thứ nhất là số sinh viên ghi tên vào các ĐH danh tiếng ngàycàng đông. Các trường này cũng không có điều kiện tiếp nhận tất cả nên tăng họcphí vừa là nâng cao thu nhập vừa là rào cản khả thi. Thứ đến vì khoa học ngàycàng phát triển, ngành nghề ngày càng đòi hỏi đầu tư, giá phải trả cho giáo dụcchất lượng ngày càng tăng. Chất lượng sinh viên, nhất là những năm đầu ĐH,không tỉ lệ thuận với học phí ĐH. Ở các nước tiên tiến như Mỹ, kinh tế sungtúc, đời sống tiện nghi, phương tiện giải trí vui chơi phong phú có ảnh hưởngđến ý chí tiến thủ của thanh niên. Học ĐH đòi hỏi thói quen cần mẫn, khả năngtập trung tư tưởng cao, những yêu cầu mà con em các gia đình giàu có hay đượccha mẹ nuông chiều sẽ khó đáp ứng…

.Vậy trên thế giới họ dựa vào đâu để đánh giá hay xếp thứ hạng của một trườngchất lượng cao?

+Họ dựa theo nhiều chuẩn khác nhau, chẳng hạn như các nhà khoa học trong trườngấy có ai đạt giải Nobel chưa, có tiếng tăm không. Sinh viên tốt nghiệp ratrường đã làm gì cho xã hội, có những thành công nào… Nói chung phụ huynh ai bỏtiền đầu tư đều muốn có kết quả theo ý muốn. Trước khi quyết định phụ huynh cầntham khảo cho tường tận thêm các chi tiết như con nên học ngành nào, lớp nào,giáo sư nào, đại lục nào, nước nào…

Ngaycả việc sắp hạng các trường ĐH cũng phải dè chừng: Theo tiêu chuẩn của ĐH Giaothông Thượng Hải, theo chuẩn của Mỹ hay châu Âu? Vì mỗi chuẩn của trường haykhu vực cũng khác nhau. Theo tôi, chuẩn của Trường ĐH Giao thông Thượng Hải xếphạng có phần cảm tính hơn so với chuẩn ở Âu-Mỹ vì tiêu chí các em ra trườngđóng góp gì cho hiện nay chỉ số không cao.

Nhàkhoa học giỏi nghiên cứu chưa chắc có năng khiếu giảng dạy. Bởi vậy các trườngdanh tiếng chưa chắc đảm bảo 100% chất lượng giảng dạy cho các lớp cử nhân.

Lodạy tiến sĩ, bỏ quên cử nhân

.Vậy ông nghĩ sao khi lập luận của TheEconomist cho rằng nguyên nhân giáo dục bậc cao chưa thực sự hiệu quả bởichính phủ chỉ đánh giá các trường ĐH dựa trên các công trình nghiên cứu nên cóvẻ các giáo sưbắt đầu bỏ quên việc giảng dạy?

+Vấn đề giá trị của các công trìnhnghiên cứu là yếu tố quan trọng bậc nhất trong bậc thang đánh giá các trường làmột điều bất biến. Bởi vậy các trường ĐH luôn luôn hết sức thu hút những nhànghiên cứu cao cấp về dạy tại trường mình. Họ sẵn sàng trả lương cao cho nhữngnhà khoa học có công trình, giải thưởng khoa học danh giá. Tuy nhiên, các giáosư này thường chỉ can thiệp giảng dạy ở cấp thạc sĩ, tiến sĩ… Nhà khoa học giỏinghiên cứu chưa chắc là nhà giáo có năng khiếu giảng dạy, có kỹ năng sư phạm,có sức thu hút đông đảo sinh viên những năm đầu ĐH cấp cử nhân… Bởi vậy cáctrường danh tiếng chưa chắc đảm bảo 100% chất lượng giảng dạy cho các lớp cửnhân.

.Vậy làm sao đạt để hút được phân khúc cử nhân đào tạo ra các kỹ sư cho cácngành để phụ huynh bỏ tiền tương xứng với giá trị nhận được?

+Như tôi đã nói, tiền chỉ kéo theo chất lượng khi lãnh đạo nhà trường là nhữngnhà quản lý có tâm và có tầm. Trước nhất phải thu hút cho được nhà giáo có chấtlượng. Các năm đầu cần những nhà giáo dạy giỏi, có giáo trình nghiêm túc. Cáclớp cao học cần những nhà khoa học có tiếng tăm, có công bố quốc tế chất lượng.Tiếp theo là yếu tố thời gian. Đánh giá chất lượng cần thời gian. Sinh viên ratrường nay làm gì, có thành quả ra sao… Điều tối kỵ là thói ăn xổi ở thì như tađang thấy đầy rẫy tại Việt Nam…

Cầnthiết Việt Nam cũng lập Bộ Giáo dục mới

.Thưa Giáo sư, từ câu chuyện giáo dục ở Mỹ và các nước tiên tiến, nhìn về ViệtNam ông thấy muốn xây dựng mô hình giáo dục ĐH bậc cao phải làm thế nào?

+Trước nhất phải xây dựng một tầng lớp lãnh đạo ĐH có tâm, có tầm theo tiêuchuẩn quốc tế. Phải chấm dứt việc cơ cấu cán bộ lãnh đạo theo hệ thống chínhtrị hiện hành. Sau đó tập hợp một lớp người thầy tâm huyết và chất lượng đượcđào tạo theo chuẩn quốc tế. Sau cùng là yếu tố thời gian, phải cần hơn 15 nămmới đánh giá được. Trong những năm đầu Nhà nước cần phải duy trì chế độ bao cấpngân sách. Dân có quyền đòi hỏi Nhà nước dùng ngân sách do dân đóng để cung cấpcho dân một nền giáo dục toàn dân có chất lượng. Tại sao các nước làm được màta làm không được? Tại sao ta lại để cho Lào và Campuchia đang chuẩn bị quamặt?

.Chúng ta có thể học hỏi mô hình nước nào tương đồng, thưa ông?

+Nước có văn hóa, có hoàn cảnh lịch sửgần giống Việt Nam mà đã thành công rực rỡ trong việc tổ chức giáo dục đào tạolà Hàn Quốc. Hàn Quốc cũng trải qua chiến tranh nhưng đến nay họ là nước có tỉlệ số bằng sáng chế/số dân cao nhất thế giới. Họ có nền công nghệ độc lập, sảnxuất thiết bị điện tử, viễn thông, xe hơi, tàu thủy và sắp sản xuất máy bay. Sựthành công của Hàn Quốc không chỉ là học thuật mà công nghệ, nghệ thuật… Từphim ảnh, ca nhạc… đều là sản phẩm của giáo dục.

Họlàm được vì ngay từ khi bắt đầu họ làm thực chất, trường học không phải là chỗtuyên truyền. Họ mời thầy từ châu Âu, Mỹ đến giúp cải cách giáo dục, họ lựasinh viên giỏi đi du học để cải tiến công nghệ… Các chủ trương này có ngay từđầu. Họ làm thực chất chứ không vì thành tích, danh tiếng, không vì mục tiêuđạt được bao nhiêu thạc sĩ hay tiến sĩ. Việt Nam ta nên thành khẩn học hỏi kinhnghiệm… Nếu cần nên mời một tổng công trình sư từ Âu-Mỹ về Việt Nam, giao chongười này toàn quyền đứng ra tổ chức cải cách. Chúng ta sẽ làm được.

.Xin cám ơn Giáo sư.

TheoPháp luật TP.HCM