Cây nở ngày đất có chứa độc tố

Dược sĩ Lê Kim Phụng, giảng viên bộ môn Y học cổ truyền trườngĐH Nguyễn Tất Thành đã có những tìm hiểu nhiều về thành phần của loại cây này.

Dùng cây cỏ thiên nhiên để chữa bệnh cần phải dựa trên nhữngbằng chứng khoa học, chính xác và hiệu quả. Các tài liệu Y học truyền thốngtrên thế giới cũng như Ajuveda không thấy nói về tác dụng chữa bệnh gout và tiểuđường của cây Nở ngày đất. Tôi dẫn chứng một vài công trình nghiên cứu về câynày để mọi người tham khảo.

Nở ngày đất, tên khoa học Gomphrena celosiodes Mart. Thuộc họRau dền Amaranthaceae.

Cây phát triển dồi dào ở châu Phi với một vài loài thường xuấthiện ở phía Đông và Tây của Châu Phi, 120 loài được tìm thấy ở Queensland (Úc),Ấn Độ, Malaysia, vài vùng nhiệt đới Châu Mỹ và khoảng 46 loài được tìm thấy ởBrazil (theo báo cáo của Vieira và cộng sự, 2004).

Nó mọc hoang khắp nơitrên bãi cỏ, lề đường, các vùng đất cát, rừng và rất khó tiêu diệt. Đây là loạicỏ sống lâu, mọc nằm rồi đứng, phân nhiều nhánh, rễ to. Thân có rãnh sâu, có lôngnằm trên thân. Lá không cuống, đầy lông màu trắng ở mặt dưới lá.

Cụm hoa hình bông trụ rộng khoảng 1cm, dài 2-3cm, có mang lábắc phía dưới hoa 5-6mm, hoa có màu trắng. Không nên nhầm với cây Cúc bách nhậtcùng chi nhưng khác loài (Gomphrena globosa L. Amaranthaceae), đôi khi dân giancũng gọi là Bông nở ngày nhưng cụm hoa thì có màu đỏ tím.

Theo tài liệu y học cổtruyền Việt nam

- Cúc bách nhật (Gomphrena globosa) được ghi nhận là tronghoa có chất béo và dân gian hay dùng chữa ho và hen suyễn cho người lớn, trẻcon bụng đầy, tiểu khó, sốt cao, kiết lỵ, đau đầu, đau mắt, đau khớp. Liều dùng8-12g toàn cây phơi khô sắc uống. Dùng ngoài giã đắp hoặc nấu nước tắm chữa bệnhngoài da, chấn thương bầm tím.

- Cây nở ngày đất (Gomphrena celosiodes)chỉ được dùng trongphạm vi dân gian chữa ho, cảm cúm, tiêu độc, chưa thấy nghiên cứu về thành phầnhoạt chất.

Theo tài liệu y họcthế giới

Tại Ấn độ

Kết quả công trình nghiên cứu về tác dụng dược lý củaGomphrena celosiodes Mart. của 2 nhà khoa học Neha Sharma và Rekha Vijayvergia ởẤn Độ đã được đăng trong Tạp chí "International Journal of Pharma and BioSciences" vào năm 2011 ghi nhận trong dịch chiết nước và cồn của cây Nởngày có chứa đường, tinh bột, protein, chất béo và phenol.

Nghiên cứu này chứng minh cây nở ngày có tác dụng kháng khuẩn(antimicrobial activity) trên 3 chủng vi khuẩn làEscherichia coli, Pseudomonasaeroginosa và Staphylococcus aureus (so sánh với Amoxylline).

Các dịch chiết từ lá, hoa, thân và rễ đã được phân lập và thửnghiệm, kết quả đều cho thấy tác dụng kháng khuẩn mạnh của cây Nở ngày và đâycũng là tiền đề cho các hướng nghiên cứu mới của các viện bào chế hy vọng tìmra những loại thuốc có tác dụng kháng sinh thực vật có ích cho con người đồngthời cũng hạn chế bớt các tác dụng phụ của hóa chất tổng hợp.

Tại Mỹ và Brazil

Theo Ebana và cộng sự, 1991, dịch chiết nước và cồn của câyNở ngày có chứa alkaloid, saponin, tannin, glycosid, steroid, đường đơn vàterpen. Thử nghiệm chứng minh không chỉ có hiệu lực trên vi khuẩn mà dịch chiếtcồn của cây Nở ngày còn có tác dụng mạnh trên các chủng nấm (antifungalactivity).

Cũng theo kết quả nghiên cứu của De Moura và cộng sự (2004) Gomphrenacelosiodes còn có chứa nhóm flavonoid và amino acid, những hợp chấtphytochemical nàycó khả năngthâm nhập vàocácvách tế bào nấm, một cách phối hợpgiữa các chất có hoạt tính sinh học làm tăng tác động ức chế sự tăng trưởng củanhiều chủng loại nấm.

Kết quả này tương tự với nghiên cứu của Dosumu và cộng sự(2010) về hoạt tính sinh học của Gomphrenacelosiodes, cũng cho thấy dịch chiếtmethanol có tác động kháng nấm và diệt giun sán.

Tại Úc

Loài Nở ngày Gomphrena celosiodes (được gọi là Khaki weed),theo 2 tác giả Parsons và Cuthbertson của quyển "Poisonous Plants ofAustralia", 1999, hai ông này xếp cây Nở ngày vào nhóm cây độc và cho rằngnó bất lợi cho chó, các gờ nhọn của hoa sẽ làm trầy xước chân của chó và gây rabệnh về da ở một số loài gia súc.

Súc vật ít ăn loại cỏ này nhưng cừu thì thường ăn những câynon và mềm. Nhưng may mắn cho cừu vì đây không phải là thức ăn chính của nó nênkhông gây bệnh.

Tuy nhiên, tài liệu cũng ghi nhận là loại cỏ này là nguyênnhân gây bệnh sốt mùa hè, hen suyễn và viêm da ở một số người.

Còn trong quyển "Plants of Western New SouthWales" của tác giả Cunningham, Mulham, Milthorpe và Leigh ghi chú rằng"Ngựa được thả trên những vùng đồng cỏ có mọc nhiều loại cây này thì thấychúng có hiện tượng lảo đảo…". Tuy nhiên, độc tố trong Nở ngày thì chưa đượcxác định, chỉ thấy ghi nhận là có chứa nhiều oxalate.

Nếu người ăn nhiều sẽ có dấu hiệu ngộ độc thường là run cơ,choáng váng, mất phương hướng nhận định, trầm cảm, sợ ánh sáng, người trở nênsuy sụp tinh thần và dễ tử vong. Cũng cần chú ý với người có vấn đề bệnh mạntính ở thận. Vì những cảnh báo trên nên mọi người cần thận trọng khi dùng.

Tóm lại, những kết quả nghiên cứu chứng minh cây Nở ngày đấttác dụng trên các chủng vi trùng, nấm và không thấy ghi nhận tác dụng giảm đaudo gout hoặc làm hạ đường huyết. Nhưng trước khi được công nhận là cây thuốc cótác dụng chữa bệnh, những nhà nghiên cứu còn phải tiến hành thêm nhiều thử nghiệmnữa trước khi công bố.

Vì vậy, người dân chớ nghe lời rỉ tai mà mua cây về dùng chữabệnh. Hơn nữa cây cũng có độc tính nên cần thận trọng. Có bệnh thì cần được chữađúng thuốc đúng liều, dù thuốc chỉ là cây cỏ, vẫn phải theo lời hướng dẫn củathầy thuốc chuyên khoa, tránh để bị tiền mất tật mang.

Theo DS Lê Kim Phụng

Một thế giới