Bà Tôn Nữ Thị Ninh: “Dấu ấn” Lý Quang Diệu là rất ấn tượng và đáng nể

Bà Tôn Nữ Thị Ninh (Ảnh: www.dw.de)

Được biết, bà đã từng có dịp gặp Cố Thủtướng SingaporeLý Quang Diệu? Bà có thể chia sẻ với độc giả về những cuộc gặp đó không?

Tôi đã có một vài dịp gặp ông Lý QuangDiệu. Có một cuộc gặp tôi đã đề cập trong cuốn sách có tiêu đề “Tư duy và chiasẻ” của tôi, đó là khi tôi tháp tùng Cố Phó Thủ tướng Võ Văn Kiệt sang Thụy Sĩtham dự Diễn đàn Kinh tế Davos vào năm 1990. Đây là lần đầu tiên lãnh đạo Việt Namtham dự sự kiện này.

Bên lề diễn đàn, Cố Phó Thủ tướng Võ VănKiệt đã có một cuộc trao đổi hẹp, ít xã giao và mang tính thực chất với ông LýQuang Diệu. Theo tôi thấy, trong cuộc tiếp xúc, ông Lý Quang Diệu rất sẵn sàngtrao đổi một cách thực chất, không khách sáo. Khi đề cập đến vấn đề nhân lực vàcán bộ, ông nói rằng: “Đương nhiên tối ưu có cả đức và tài, nhưng lỡ phải chọnmột ưu tiên thì chọn đức.” Tôi nghĩ, câu nói này vẫn còn ý nghĩa với chúng tangày nay.

Câu nói này của ông làm tôi rất ngạcnhiên và thấy vô cùng thú vị. Tôi không nghĩ một người như ông Lý Quang Diệu lạiđề cao vấn đề đạo đức như vậy. Tuy nhiên, đạo đức ông nói ở đây không phải đạodức theo kiểu tôn giáo như làm việc từ thiện, đi giúp người khác mà tôi hiểu làsự liêm khiết, chính trực với công việc của nhà nước, ranh giới giữa công tư rõràng...

Quan điểm trên của ông rất logic và đặcbiệt phù hợp với Singapore, quốc gia nổi tiếng về việc đề cao một bộ máy nhà nướctrong sạch, nghiêm túc, chặt chẽ và công khai minh bạch.

Một dịp khác tôi gặp ông ở Singapore trong buổi ra mắt cuốn sách của nhà báo người MỹTom Plate. Hồi đó, sức khỏe của ông Diệu đã có phần giảm sút. Nhiều người nói,sức khỏe ông đi xuống sau khi bà vợ mất. Tôi chưa có dịp tiếp xúc với bà. Nhiềungười cho rằng, sự ra đi của bà là cú sốc có ảnh hưởng đến sức khỏe của ông.

Lần thứ 3 tôi gặp ông tại TP. Hồ ChíMinh khi tôi đã nghỉ hưu. Hôm đó, trong chuyến thăm TP. Hồ Chí Minh, ông tổ chứcbuổi gặp mặt với một số chuyên gia trí thức, cựu quan chức. Mọi người đã có mộtcuộc trò chuyện cởi mở, thẳng thắn đồng thời đưa ra những nhận định về tìnhhình, phương hướng và triển vọng của Việt Nam.Tôi thấy ông Lý Quang Diệu vẫn có sự quan tâm nhất định đối với Việt Nam, tuy nhiên, ông không có bình luận đặc biệt lạc quangì về Việt Nam.

Trong một cuốn sách ông viết sau này,ông có đưa ra những suy nghĩ riêng về Việt Namvà cho rằng Việt Nam chưa đáp ứng được hứa hẹnnhư ông hy vọng khi ông bắt đầu theo dõi công cuộc đổi mới, cải tổ, cải cách củađất nước chúng ta.

Ông Lý Quang Diệu đã nhiều lần đến thămViệt Nam trên cương vị Bộ trưởng Cao cấp và Bộ trưởng Cố vấn của Singapore vàđã có khá nhiều khuyến nghị cho phát triển kinh tế-xã hội của Việt Nam? Bà cóbình luận gì về những khuyến nghị ấy?

Tôi được biết là ông đã đưa ra một số đềxuất, khuyến nghị cho Việt Nam, trong đó có việc đầu tư tập trung, dồn sức lựcvào một đầu tàu (theo ông là Tp. Hồ Chí Minh và khu vực phía nam) để tạo xung lựccho cả nền kinh tế Việt Nam. Có thể là ông quan sát thấy Việt Namđầu tư dàn trải quá vì đã có một thời, tỉnh nào cũng muốn xây cảng nước sâu haynhà máy đường....

Tôi hiểu tư duy ông đưa ra là tư duy hiệuquả, tuy nhiên, nếu áp dụng ở Việt Nam thìchưa phù hợp. Singapore, một quốc gia nhỏ bé vềcả địa lý lãnh thổ và dân số, nên việc đầu tư tập trung sẽ phù hợp hơn; đườngtruyền mệnh lệnh từ trên xuống dưới, từ trung tâm lan tỏa ra sẽ ngắn và thôngsuốt hơn nên quản lý dễ dàng hơn.

Còn Việt Nam,diện tích lớn hơn, địa chính trị văn hóa, đặc thù con người.. khác Singapore nên việc áp dụng cách đầu tư tập trung là khókhả thi.

Tuy nhiên, có cách làm của Singapore chúng ta nên nghiên cứu thật kỹ, đó là họ làm rấthiệu quả để phòng chống tham nhũng. Ở đảo quốc này, các bộ trưởng được trảlương ngang với CEO của một tập đoàn lớn. Được trả như vậy thì người ta sẽ khôngcó cớ phải nghĩ đến cách làm thêm, kiếm thêm và sẽ giảm được tham nhũng.

Gần đây, lương của CEO có chiều hướnghơi giảm tại Singapore và đã có một số ý kiếncho rằng, cần giảm lương của các bộ trưởng.

Tôi thấy, cách làm như vậy rất có tínhlogic và hợp lý.

Như bà vừa nói, ông Lý QuangDiệu đã đưa Singapore trở thành quốc gia thuộchàng ít tham nhũng nhất thế giới?Điều này có là một bài học kinh nghiệm cho ViệtNam?

Theo tôi, để giải bài toán chống thamnhũng cần một giải pháp đồng bộ vì nếu bộ trưởng được trả lương như CEO mà thứtrưởng nhận lương thấp thì lại tạo nguy cơ cho tham nhũng ở bậc dưới . Ý tôi muốnnói là bài toán này cần phải có biện pháp sáng tạo, bạo dạn và dám đầu tư. Tuycó tốn kém nhưng thà rằng có cơ chế bồi dưỡng rõ ràng cho các cán bộ ở vị tríquyền lực để họ toàn tâm toàn ý với công việc, cống hiến cho đất nước còn hơnlà để tiền của người dân, của người đóng thuế bị thất thoát bằng phongbì.

Tôi cho rằng, cách làm của Singapore làđáng xem xét, nhưng điều này đòi hỏi một đề án nghiên cứu và cân nhắc các mặt,các vấn đề tương quan và tính khả thi. Chẳng hạn như khi chúng ta quyết định giảm1/3 bộ máy nhà nước đồng thời tăng lương gấp 3-4, thì có thể sẽ rất nhiều ngườimuốn vào làm cho nhà nước. Tôi nghĩ rằng, cần đặt vấn đề mạnh dạn, chứ khôngnên cứ nói mãi là phải trận trọng, phải cân nhắc.

Tôi thấy tư duy này Singaporecủa rất hay, mạnh dạn và đáng để học tập.

Bà đã từng có một nhận xét rằng “Nếu phải nêu hai cái tên không thể tách rời nhau thì đó phảilà Singapore và Lý Quang Diệu, và Lý Quang Diệuvà Singapore". Bà có thể nói rõ hơn về lờinhận xét này không?

Tôi thấy trong lịch sử của các quốc gia,Singapore là một quốc gia rất trẻ. Sự ra đời củaquốc gia này sau khi tách khỏi Malaysia đã gắnvới tên tuổi của ông Lý Quang Diệu. Có thể nói ông là “cha đẻ” của quốc gia-dântộc Singapore. Có thể có người không ủng hộông Lý Quang Diệu, hay không thích ông ở cách ông quản trị đất nước đi nữa, nhưngtôi dám chắc không ai dám phủ nhận công sức ban đầu của ông để xây dựngSingapore thành một đất nước phát triển trong thời gian ngắn như vậy.

Tương tự, không ai không thừa nhận Chủ tịchHồ Chí Minh là cha đẻ của nước Việt Nam hiện đại.Có người nói Gandi và Nehru là hai cha đẻ của nước Ấn Độ hậu thực dân.

Với rất nhiều ngườiSingapore hiện nay, Cố Thủ tướng Singapore được coi như bậc “khai quốc công thần”,là “cha đẻ của đất nước Singapore” hiện đại. Tuy nhiên, với một phần thế giới,quan điểm “trị quốc, bình thiên hạ” của ông còn gây nhiều tranh cãi. Bà đánhgiá gì về điều này?

Có một số người cho rằng ông lãnh đạo đấtnước bằng “bàn tay sắt”. Câu chuyện “bàn tay sắt” này không chỉ áp dụng cho ôngmà còn cả cho cả Cố Tổng thống Hàn Quốc Park Chung-Hee của Hàn Quốc.

Có hai quan điểm trái chiều về cách trịquốc bằng “bàn tay sắt”. Có người cho rằng, giai đoạn lịch sử lập quốc đòi hỏibiện pháp này. Tuy nhiên, có ý kiến cho rằng sau một thời gian đất nước ổn định,biện pháp quản lý đất nước phải nhẹ nhàng và dân chủ hóa hơn. Theo họ, Singapore với dấu ấn của Lý Quang Diệu hơi chuyên chế vàmạnh tay.

Có người nói việc duy trì biện pháp trừngphạt như đánh đòn roi từ thời thực dân Anh là quá rắn. Nước Anh hiện nay đã bỏrồi, nhưng Singapore vẫn áp dụng.

Ở đây, tôi muốn nói rằng, cách tổ chức đấtnước cuối cùng chính là sản phẩm của lãnh đạo, của toàn bộ quần chúng nước đó.

Tôi cũng muốn đề cập đến câu chuyện vềthu hút nhân tài. Phải nói rằng, Mỹ và Singaporecó điểm giống nhau, đó là họ rất giỏi về thu hút nhân tài, nhân lực chất lượngcao. Mỹ đã mời được GS Ngô Bảo Châu sang làm việc cũng như nhiều giáo sư có tiếngkhác. Chúng tôi vẫn nói vui rằng, cả thế giới, đặc biệt là châu Âu đào tạo nhiềunhà khoa khọc, nhưng về sau Mỹ lại “hút” hết. Tất nhiên, Mỹ cũng bỏ nhiều công vàđầu tư nguồn lực để thu hút họ.

Khi tôi đến thăm trường Đại học Irvine ởCalifornia, đi ngang qua mấy phòng thí nghiệm của các nhóm nghiên cứu, tôi thấyrất nhiều tên của các giáo sư có gốc Hàn, gốc Hoa...Không phải tình cờ mà Giáosư Ngô Bảo Châu sang Đại học Chicago dù trước đó anh từng được đào tạo vànghiên cứu một thời gian tại Pháp.

Một số trường đại học hàng đầu củaSingapore mời các giáo sư kinh nghiệm, trình độ cao từ nhiều nơi như Mỹ, châuÂu và Úc đến giảng dạy. Một đất nước nhỏ như vậy với dân số hạn chế nhưng lạithu hút được nhiều người giỏi. Có người nói đó là vì Singapore giàu nhưng tôithấy ở đó có dấu ấn của Lý Quang Diệu.

Khi đã hạ quyết tâm với một chủ trươngmang tính chất chiến lược, Singapore rất thực tế, thực dụng và hiệu quả. Họ hiểucần phải đầu tư, cần phải bố trí nguồn lực và họ làm cho bằng được. Điều này thựcsự là đáng nể. Trước kia, cái mạnh của Singapore là vai trò một nút giao thông,hàng hải quốc tế....nhưng họ thấy phải đối mặt với cạnh tranh mạnh mẽ từ HongKong và một số cảng lớn khác dù đã cố gắng hết sức phát huy, sau đó, họ chuyểnsang định hướng trở thành một trung tâm giáo dục quốc tế và phát huy được hiệuquả. Ở đây cho thấy rõ ràng một tư duy chiến lược.

Singapore ngày nay vẫn mang dấu ấn “trịquốc” của Lý Quang Diệu, có điều, thời cuộc thay đổi nên không thể tập trungquyền lực như xưa. Điều này được dánh dấu bằng sự thất cử của ông George Yeo, nguyênBộ trưởng Ngoại giao, từng là bộtrưởng văn hóa, một quan chức kỳ cựu trong bộ máy nhà nước Singaprore. Việc thấtcử này là một cú sốc lớn và cho thấy cần phải đa dạng hóa tư duy chính trị đểphù hợp vời từng thời kỳ.

Xin trân trọng cảm ơn bà!