Thiên truyện về người nghệ sỹ già bên hồ Tam Bạc

Mặc cho dòng đời náo nhiệt xung quanh, người nghệ sỹ già thảhồn vào tiếng đàn, gợi lên giai điệu da diết về quê hương, về đạo hiếu làmngười. Có không ít thanh niên nép xe bên vỉa hè say mê tận hưởng tiếng nhạc,không để ý rằng đã mấy lần đèn giao thông chuyển đỏ lại sang xanh…

Bạn tôi - nhà thơ Phạm Ngà kể cho tôi nghe về cuộc đời nhưcuốn tiểu thuyết buồn của nghệ sĩ Đỗ Bá Lý. Cụ Lý là con út trong một gia đìnhcó 4 anh em trai. Từ nhỏ, cụ được tạo mọi điều kiện theo học violin từ ông thầyngười Campuchia tên là Chây Sa Khôn. Nhưng rồi cha mất do bệnh tật, ba anh traicùng thiệt mạng trong một trận bom của giặc Pháp. Hôm ấy, Đỗ Bá Lý và mẹ về quêthăm ông bà ngoại nên thoát nạn. Bà mẹ quyết tâm thực hiện tâm nguyện củachồng, cho con học đàn đến nơi đến chốn.

Khi cụ 16 tuổi, thầy dạy violin phải về nước. May mắn, Đỗ BáLý được ông Trưởng đoàn nghệ thuật kịch nói Hải Dương, phát hiện khả năng chơiđàn nên được nhận về đoàn, chính thức ăn lương "biên chế" Nhà nước,đi biểu diễn phục vụ nhân dân, bộ đội ở nhiều tỉnh thành phía Bắc. Cụ xây dựnggia đình, sinh hạ được 2 trai, 1 gái. Cuộc sống mưu sinh vất vả, song vì cáccon, vợ chồng người nghệ sỹ động viên nhau bươn chải đủ nghề, kể cả rửa bátthuê cho các hàng phở. Những tưởng cuộc sống bình yên trôi qua, ai ngờ cả ba ngườicon của cụ lần lượt bỏ bố mẹ ra đi. Vợ cụ không vượt qua được nỗi đau mất con,sinh bệnh, rồi về với tiên tổ. Cụ trắng tay, không nhà cửa, không gia đình.

Mãi đến năm 1989, bà Lâm Thị Hải, trú tại quận Lê Chân, cảmtiếng đàn của cụ Lý, lại thương người nghệ sỹ lang thang không nhà cửa mà đếnvới Đỗ Bá Lý. Đôi vợ chồng già thuê ngôi nhà cấp 4 kế bên chợ Sắt vừa để ở, vừabán quà sáng sinh sống qua ngày, nhưng định mệnh cuộc đời vẫn không buông thacho họ. Năm 2002, cụ Lý bị ung thư dạ dày, phải lên bệnh viện Xanh Pôn Hà Nộiđiều trị hàng tháng trời. Ở nhà, bà Hải phải chạy vạy gom từng đồng gửi lên chocụ chữa bệnh. Bệnh chưa khỏi hẳn, thương vợ vất vả, cụ xin bệnh viện cho về.Năm 2013, bà Hải bị tai nạn gãy chân, phải phẫu thuật và điều trị tại bệnh việnViệt Tiệp Hải Phòng ròng rã 3 tháng trời. Gia cảnh túng quẫn, đến tháng khôngcó tiền trả cho chủ nhà trọ, vợ chồng ông bị đuổi ra khỏi nhà.

Tính kế sinh nhai, hàng ngày cụ mang cây đàn violin cũ kỹcủa mình ra khu vực hồ Tam Bạc, chợ Sắt và những con phố chính trong thành phốchơi những bản nhạc cổ điển, dân ca… Thấy cụ già ngót nghét 80 tuổi cần mẫnphục vụ khách vãng lai, người qua đường rủ lòng thương cảm, ít nhiều đều biếutiền cụ.

Mang tiếng đàn làmvui lòng người

Cụ tâm sự: Tôi không nghĩ đến tuổi này còn làm được điều đó.Bởi lẽ hàng ngày lê bước hàng chục cây số, hành trang đồ nghề trên vai nặng hơn10kg. Hơn nữa tuổi già, chân tay cứng hết, không còn đủ linh hoạt để chơi câyđàn “quý tộc” này. Tôi tự nhủ, mình nghèo nhưng không đi ăn xin, mình phải kiếmtiền chữa bệnh cho vợ. Hai vợ chồng già không thể nhìn nhau mà chết. Đi dầnthành quen. Bây giờ tôi thấy chân tay như khỏe ra. Kiếm tiền bằng chính sức laođộng của mình, tôi mừng lắm. Cả cuộc đời tôi chưa có một ngày hưởng trọn niềmvui, đã quen cái cảnh được bữa sớm lo bữa tối. Trời cho tôi sức khỏe, tôi vẫnlàm được, vẫn có thể mang tiếng đàn làm vui lòng người”.

Biết được hoàn cảnh khó khăn của cụ Lý, nhóm tình nguyện“Trái tim kết nối” và nhóm “Thiền nguyện niềm tin”, những tổ chức nhân đạo HảiPhòng đã có sự chia sẻ, giúp cụ ổn định cuộc sống. Đầu tháng 4-2014, lớp họcđàn violin tại câu lạc bộ thanh thiếu niên quận Ngô Quyền đã mời cụ Lý trựctiếp giảng dạy. Đây là một hoạt động mang ý nghĩa nhân văn, vừa giúp các họcviên có được người thầy tâm huyết, mặt khác học phí do học viên đóng góp, gópphần cải thiện cuộc sống cho vợ chồng cụ Lý. Ban ngày cụ là một lão nghệ sĩđường phố, buổi tối cụ là một thầy giáo cần mẫn, say mê truyền dạy cho lớp trẻ.Cụ tâm sự: “Sau này yếu đi, không chơi được violin nữa, tôi hy vọng các cháu sẽlà lớp kế cận, phát huy cái hay, cái đẹp của loại nhạc cụ này. Bởi lẽ violinkhó chơi và rất kén người chơi. Ngoài việc có tài, phải có tâm huyết mới chơiđược”.

Những “nghệ sĩ đường phố" ở các nước phương Tây giàu cónhư Pháp, Ý, Tây Ban Nha, Mỹ… nhiều hơnở ta. Họ biểu diễn phục vụ khách du lịch, trước hết là để giới thiệu nét vănhóa độc đáo đất nước mình, đương nhiên cũng là kiếm chút tiền thù lao để trangtrải cuộc sống. Cụ Lý ở Hải Phòng, hay các nghệ sĩ khác ta bắt gặp trên đườngphố Hà Nội, TP Hồ Chí Minh, Đà Nẵng, Đà Lạt… cũng tương tự. Quan trọng là cầncó thái độ thông cảm, trân trọng để giúp họ phát huy khả năng của mình, thậmchí “truyền” nghề cho người khác. Việc làmcủa tổ chức thiện nguyện ở Hải Phòng là một mô hình hay đáng nhân rộng.

Theo Lê Sỹ Tứ
An Ninh Thủ Đô