Nền kinh tế “lảo đảo” của Nga cần thuốc gì?

Hai tuầnđầu năm nay, khi nước Nga còn đang trong kỳ nghỉ, lạm phát vọt lên ngưỡng haicon số.

Giá dầu, mặt hàng xuấtkhẩu chính của Nga, tuột xuống dưới mốc 50 USD/thùng, khiến các chuyên gia kinhtế cắt giảm dự báo tăng trưởng kinh tế Nga. GDP của nước này được dự báo sẽ giảm3-5% trong năm nay. Định hạng tín nhiệm của Nga đang đối mặt nguy cơ bị đánh tụtvề ngưỡng không khuyến nghị đầu tư, hay còn gọi là ngưỡng “rác” (junk).

Theo The Economist, cách duy nhất để nền kinh tế Nga thoát khỏi tình trạng hiện nay là tái cơ cấu, nhằm khôi phục lại vai trò của thị trường. Và trong lúc Putin đang cân nhắc các lựa chọn, thì nền kinh tế Nga vẫn tiếp tục trượt dốc - Ảnh: EPA.

Tạp chí kinh tế TheEconomist trong bài bình luận mới đây cho rằng, nền kinh tế Nga sẽ mất một thờigian dài để hồi phục, và đang rất cần đến những cải cách mạnh mẽ.

Tờ báo nhận định, từ sựthiếu vắng của thông tin kinh tế trên truyền thông Nga những ngày này, có thểnói, cuộc khủng hoảng kinh tế đã đến với nước Nga. Cho dù, bức tranh chính thứcđược vẽ ra hiện nay trên truyền thông Nga được bao phủ bởi cuộc xung đột ởUkraine (với quan điểm là do Mỹ “đổ dầu vào lửa”), sự suy sụp kinh tế củaUkraine (bị Mỹ phớt lờ), và những thành tựu của Nga trong thể thao, múa ba-lê,và các lĩnh vực khác (khiến nước Mỹ phải ghen tị).

Tuy vậy, người dân Ngavẫn đang bận rộn đổi Rúp sang USD, mua bất cứ thứ gì mà giá cả chưa tăng, vàlên kế hoạch cho những tình huống xấu có thể xảy ra.

Đọc những thông tin kinh tế - tài chính mớinhất trênFICA: * "Bắt bài" cổ phiếu ngành điện trong 2015  * Ngànhxây dựng trước chu kì tăng trưởng mới * BSC: Thanh khoản sẽ khả quan ở tất cả các phân khúc bấtđộng sản năm 2015 * Tài khoản Khách sạn và Dịch vụ Đại Dương tại OceanBankđược mở phong tỏa

Bộ trưởng Bộ Tài chínhNga Anton Siluanov nói rằng, việc giá dầu giảm xuống dưới mức 50 USD/thùng sẽkhiến quốc khố của Nga thiệt hại một khoản 3.000 tỷ Rúp, tương đương 45 tỷ USD,tương đương mức thiệt hại 20%. Ngân sách Nga hiện đang được tính toán dựa trênmức dự báo giá dầu 100 USD/thùng. Bộ trưởng Siluanov mới đây tuyên bố có thể cắtgiảm 10% chi tiêu ngân sách trong năm 2015, và có thể, ông sẽ còn phải tínhtoán cắt giảm thêm.

Cho dù lương hưu củaNga được nâng thêm 5%, lạm phát hai con số đồng nghĩa với việc thu nhập của ngườiNga sẽ giảm lần đầu tiên kể từ năm 2010.

Điện Kremlin hy vọng sẽvượt qua được cuộc khủng hoảng hiện nay như đã vượt qua cuộc khủng hoảng2008-2009 khi GDP của Nga giảm 7,5%. Khi đó, Chính phủ Nga đã kích thích nhu cầutrong nước bằng cách tăng chi tiêu công và giải cứu các công ty ngập trong nợ.Nhưng hiện nay, theo The Economist, đó không còn là một lựa chọn.

Dự trữ ngoại hối củaNga đã giảm xuống trong 4 năm qua, và có thể chỉ đủ dùng cho 1 năm rưỡi nữa. Độngthái tăng lãi suất lên 17% vào tháng 12 vừa qua nhằm mục đích bảo vệ đồng Rúp,nhưng chưa hiệu quả. Người Nga đã bắt đầu rút tiền gửi tiết kiệm, như bình luậncủa bà Natalia Orlova, chuyên gia kinh tế trưởng Alfa Bank.

Đồng Rúp có lẽ đã mấtgiá mạnh hơn nếu điện Kremlin không yêu cầu các công ty xuất khẩu của Nga bánra ngoại tệ, đồng thời cảnh báo các doanh nghiệp lớn không được gom mua ngoại tệ.Tuy vậy, cho dù Ngân hàng Trung ương Nga bơm bao nhiêu thanh khoản cho các nhàbăng của nước này, thì số tiền đó vẫn sẽ tìm đường tới thị trường ngoại hối đểđược đổi sang ngoại tệ, gây áp lực mất giá lớn hơn cho đồng Rúp.

Việc bơm thanh khoản,bởi thế, sẽ không kích thích được nhu cầu tiêu dùng nội địa, mà càng làm giatăng các dòng vốn chạy khỏi Nga. Cách duy nhất để hỗ trợ cho đồng Rúp là hạn chếcung cấp thanh khoản cho các ngân hàng, nhưng việc này lại gây áp lực lớn chocác ngân hàng.

Có tin, ông GermanGref, giám đốc ngân hàng quốc doanh lớn nhất của Nga Sberbank, đã lên tiếng cảnhbáo rằng, một cuộc khủng hoảng tiền tệ ở Nga có thể sẽ trở thành một cuộc khủnghoảng ngân hàng quy mô lớn.

Cùng lúc đối mặt với sựtháo chạy của các dòng vốn và giá dầu lao dốc, khả năng tiếp cận thị trường vốnsuy giảm do lệnh trừng phạt, và các vấn đề về dân số, Nga khó có thể nhanhchóng vượt qua cuộc khủng hoảng hiện nay - theo The Economist. Moscow hy vọng sựmất giá của đồng Rúp sẽ thúc đẩy hoạt động sản xuất các mặt hàng thay thế nhậpkhẩu (giống như sau cuộc khủng hoảng 1998) và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.

Nhưng hy vọng này làphi thực tế. Vào năm 1998, Nga còn sản xuất được những mặt hàng cơ bản dựa trêncác loại máy móc, thiết bị đã lỗi thời còn sót lại từ thời Liên Xô. Trong khiđó, những thứ mà Nga nhập khẩu ngày nay không thể được thay thế nhanh chóng bằnghàng sản xuất trong nước. Để thay thế được hàng nhập khẩu, Nga cần phải đầu tư,mà vào lúc này, lại không nhà đầu tư nào muốn rủi ro cả.

Cựu Bộ trưởng Bộ Tàichính Nga Alexei Kudrin và chuyên gia kinh tế Evsey Gurvich lập luận rằng, nềnkinh tế Nga không thể khôi phục được bằng các biện pháp tiền tệ hay tài khóa.Ngay cả thể chế yếu kém cũng chỉ là một vấn đề phụ.

Trọng tâm của “cơnđau” kinh tế Nga hiện nay là sự suy yếu của các lực lượng thị trường và cạnhtranh bị hạn chế, khiến kinh tế Nga không còn là một nền kinh tế thị trườngđúng nghĩa.

Sự mở rộng của khu vựcquốc doanh đồng nghĩa với việc nền kinh tế này nằm dưới sự thống lĩnh của cácdoanh nghiệp quốc doanh hoặc nửa quốc doanh với doanh thu, lợi nhuận không phụthuộc vào hiệu quả hoạt động, mà phụ thuộc vào các mối quan hệ chính trị.

Tình trạng thiên vị,tham nhũng và thiếu bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ đã đẩy những công ty hoạt độnghiệu quả nhất ra khỏi thị trường, củng cố vị trí cho các doanh nghiệp quốcdoanh “ăn bám” và được quản lý tồi.

Việc giá dầu giảm chỉlàm lộ ra những lỗ hổng trên trong nền kinh tế Nga, thay vì gây ra chúng.

Theo The Economist,cách duy nhất để nền kinh tế Nga thoát khỏi tình trạng hiện nay là tái cơ cấu,nhằm khôi phục lại vai trò của thị trường. Và trong lúc Putin đang cân nhắc cáclựa chọn, thì nền kinh tế Nga vẫn tiếp tục trượt dốc.

TheoAnh Huy

Vneconomy